VERZUIMMODELLEN
In de literatuur zijn er drie gangbare visies om verzuim te benaderen. Elk van deze modellen (denkwijzen) biedt een geheel eigen verklarende visie op verzuim en mogelijkheden om verzuim te beïnvloeden. Veel mensen zijn geneigd om verzuim vanuit één van deze visies te benaderen zonder zich daar bewust van te zijn. Dit leidt nogal eens tot onbegrip tussen mensen met verschillende visies op verzuim. Het is daarom nuttig inzicht te hebben in de belangrijkste visies op verzuim en de daaruit voortvloeiende ideeën over de beste aanpak bij verzuimreductie.
Medisch model
In het medisch model staat denken en handelen vanuit een medisch perspectief centraal, met als doel het verzuim medisch te verklaren en daarmee te legitimeren. De focus ligt op de klacht en het verzuimgesprek vindt plaats tussen medewerker en bedrijfsarts. In dit gesprek stelt de bedrijfsarts de ernst van de aandoening of klacht vast. Wanneer de medewerker 'ziek' is bevonden, bepaalt vervolgens de arts of dit tot verzuim moet leiden. Hier komt de typerende uitspraak 'ziek is ziek' vandaan. De ernst van de klacht legitimeert in dit model het verzuim.
Belasting-belastbaarheid model
Het uitgangspunt bij het denken en handelen vanuit dit model is dat er een balans moet zijn tussen de belastbaarheid van de medewerker en de belasting van het werk. Belasting (draaglast) betreft de taken die de medewerker krijgt opgelegd en de fysieke omgeving waarin hij deze taken moet uitvoeren. Belastbaarheid betreft het vermogen om de arbeidsbelasting aan te kunnen. Wanneer deze factoren in balans zijn functioneert de medewerker optimaal. Als er geen balans is tussen belasting en belastbaarheid ontstaat er functionele over- of onderbelasting. Deze denkwijze is erop gericht om verzuim vanuit belasting-belastbaarheid te verklaren, en daarmee in een aantal gevallen ook te legitimeren.
Gedragsmodel
In het gedragsmodel (Falke & Verbaan) is verzuim een vorm van gedrag. Aan dit gedrag ligt een keuzeproces ten grondslag. Dit keuzeproces bestaat uit diverse soorten keuzes: verstandige keuzes, verantwoorde keuzes, ethische keuzes en normatieve keuzes. Niet de aandoening, klacht, (privé-) ellende, of andere situatie staat centraal; het gaat om de keuze die iemand tegen deze achtergrond maakt. De sociale omgeving (lekennetwerk, familie en collega's) beïnvloedt het keuzeproces. Daarnaast spelen arbeidswaardering en aanwezigheidsmotivatie van de medewerker een grote rol in de keuze om al dan niet te verzuimen. De keuze wordt daarmee verklaard, maar niet gelegitimeerd. Leidinggevenden hebben veel beïnvloedingsmogelijkheid in dit model.
Preventief model
In dit model ga je op zoek naar verzuim veroorzakende onderwerpen. Hierbij loop je verschillende disciplines af die mogelijk een rol spelen bij verzuim en analyseer je hoe dat in jouw organisatie is geregeld. Hierbij komen zaken van organisatorische aard op tafel, maar ook van stijl van leidinggeven en eigen verantwoordelijkheid. We zitten dan al dicht tegen duurzame inzetbaarheid aan. Je benaderd het verzuim dan niet alleen vanuit processen en procedures, maar ook vanuit houding en gedrag en wat te doen om verzuim te voorkomen. Het vraagt een grotere investering, maar levert een duurzamere oplossing die langer profijt brengt.
Keuzes
Je kunt kiezen voor één model en vanuit dat model werken, met daarbij de opmerking dat het niet zo is dat de keuze voor één model de andere modellen volledig elimineert in de praktijk.
Solution2021 zoekt die aanpak die het beste past bij de organisatie, of bij de verschillende organisatie-delen. Meestal dus een combinatie van meerdere modellen. Een-dimensionele aanpakken bieden vaak geen oplossing. Uitgangspunt bij de te kiezen aanpak is wel altijd dat de primaire verantwoordelijkheid bij de medewerker ligt. Dat betekent een andere houding en werkwijze van de Arbo-dienst en van de leidinggevenden. Hieraan wordt in het proces veel aandacht besteed.
Overigens belanden organisaties met een laag verzuim steeds vaker in een situatie waarin niet afwezigheid (verzuimgedrag), maar het productief zijn onderwerp van aanspreken is. Dan gaat het eerder over de vitaliteit dan over het verzuim. Vitaliteit is de trend van de laatste tijd. Laat je echter niet meeslepen. Als je verzuim niet laag is, is de organisatie nog niet toe aan vitaliteit als primaire insteek. Pak eerst het verzuim aan terwijl je wel de uitgangspunten van vitaliteit al introduceert. Dan is het een vloeiende overgang naar het te bereiken resultaat.